بیمه نامه باربری، کشتی و هواپیما
بیمه نامه های باربری
مقدمه
از دیرباز، یکی از اولین نیازهایی که بشر در زمینه بیمه احساس کرد، بیمه های باربری بود. چرا که صاحبان کالاها مجبور بودند کالای خود را به وسایل حمل بسپارند و اتفاقاتی که در طول مسیر برای کالاها می افتاد، باعث از دست رفتن سرمایه صاحبان کالا می شد. به طور مثال در قدیم بیشتر کالاها از طریق کشتی منتقل می شد و با توجه به خطراتی که کالاها را حین حمل تهدید می کرد، بازرگانان را بر آن داشت که از بیمه های باربری در این زمینه استفاده کرده و کالاهای خود را در حین حمل تحت پوشش بیمه قرار دهند.
به اعتقاد محققین قدیمی‌ترین نوع بیمه که تا حدود زیادی با قواعد بیمه امروزی تشابه داشته، بیمه باربری و حمل و نقل دریایی می‌باشد. این بیمهنامه در اواسط قرون وسطی در بین تجار، مالکان کشتی و سرمایه داران و بانکداران رایج بوده است.
حمل و نقل كالاها يكی از اجزای لاينفك هر فعاليت تجاری، بازرگانی يا توليدی می باشد. یکی از مهمترین دغدغه‌های صاحبان کالا و بازرگانان، نقل و انتقال و به سلامت رسیدن کالا در حین جابجایی آن بوده است. همواره از قدیمی‌ترین مفاهیم بیمه می‌توان به بیمه حمل و نقل کالا اشاره کرد، به خصوص در سفر دریایی. بنابراین بیمه باربری را می‌توان از قدیمی ترین بیمه ها یا اولین بیمه در دنیا دانست.
بیمه حمل و نقل کالا همچون سایر پدیده‌‌های اجتماعی سیر تکاملی خود را در طول زمان سپری نموده تا به شکل امروزی در آمده است.
در این شکل گیری، عوامل، مراجع و مؤسسات مختلفی نقش مؤثر داشته که معروف‌ترین آنها مؤسسه بیمه‌گران لندن می‌باشد. مؤسسه نامبرده شرایط و مقرراتی را تدوین نمود که حاوی مسائل فنی و حقوقی بیمه بیمه باربری و حمل و نقل بوده و در زمینه کشتی و کالا، مبنای صدور بیمهنامه در بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشور ما قرار گرفت. در بیمه حمل و نقل آخرین شرایط، مربوط به سال 1983 میلادی می‌باشد که به شرایط C ،B ،A معروف و به ترتیب جایگزین شرایط قدیمی F.P.A (Free From Particular Average) ،W.A (With Particular Average) ،All Risks شده است.
بیمه باربری و حمل و نقل کالا چیست؟
بیمه باربری به عنوان یکی از قدیمی ترین رشته‌های بیمه‌ای شناخته می‌شود و از زمانی که تجارت و بازرگانی گسترش جهانی یافت نیاز به آن بیشتر احساس گردید. اگر چه امروزه با پیشرفت سیستم‌های حمل و نقل در جوامع بشری از شدت برخی ریسک‌های حمل و نقل کاسته شده است اما با توجه به افزایش حجم محمولات و ازدیاد سرعت وسایل نقلیه، کالاهای مورد حمل و نقل نیز در معرض تهدید ریسک‌های جدی تری قرار گرفته اند. در واقع بیمه باربری پوششی است برای جبران خسارت‌ها و زیان‌های وارد به محمولات از مبداء بارگیری تا مقصد نهایی برای محصولات کارخانه‌های تولیدی، کالاهای مصرفی، مواد اولیه، انواع مصنوعات و ماشین‌آلات که در جریان حمل و نقل، بارگیری و تخلیه به آنها صدمه وارد می‌شود.
بیمه‌نامه‌های حمل و نقل سطح گسترده ای از کالاها شامل کالاهای پروژه ای، ماشین آلات و تجهیزات، نفت خام و فرآورده های نفتی، مواد پتروشیمی، مواد خام صنایع، گوشت و مواد غذایی، خودرو، محصولات کشاورزی و غیره را تحت پوشش قرار می دهد.
برای تمامی بازرگانان در جابجایی کالا با هر وسیله نقلیه از هر مبدا به هر مقصدی مطلوب است که علاوه بر امنیت این جابجایی با حفظ تمامی نکات ایمنی، از یک بیمه باربری نیز بهره مند گردند تا در زمان وقوع خسارت از این پوشش استفاده نمایند. بیمه باربری با توجه به نوع کالا، سرمایه، نوع خرید، نوع وسیله حمل، مبدا و مقصد، پوشش مورد درخواست، دارای نرخ و شرایط متفاوت می‌باشد.
بیمه باربری و حمل و نقل کالا (زمینی، دریایی و هوایی) بیمه‌ای است که به موجب آن بیمه‌گر در مقابل دریافت حق بیـمه از بیمه‌گزار، متعهد می‌شود در صورتی که در جریان حمل کالا از نقطه ای (مبداء حمل کالا) به نقطه دیگر (مقصد حمل کالا)، در اثر وقوع خطرهای موضوع بیمه، کالا تلف شده و یا دچار خسارت شود و یا بیمه‌گزار هزینه هایی در رابطه با این خطرات متحمل شود، تمام خسارت‌های وارد را جبران نماید. علاوه برآن در بعضی موارد زیان وارده به اشخاص ثالث نیز از طریق این بیمه جبران می‌شود.
نکته: بیمه باربری برای ترخیص کالا از گمرک از مدارک و موارد مورد نیاز و لازم می‌باشد.
اهداف بيمه نامه باربری
بيمه نامه باربری، زيان های مالی كالاهای تجاری را در صورت تحقق خطرات مرتبط حمل و نقل (دريايی، هوايی، زمينی) مورد پوشش قرار می دهد و هدف از آن حفظ منافع صاحبان كالا، تجار، واردكنندگان و در نهايت حفظ منافع ملی است.
چه کسانی بیمه باربری را نیاز دارند؟
واردکنندگان، صادرکنندگان، شرکتهای حمل و نقل داخلی و بین‌المللی، شرکتهای بازرگانی و ترخیص‌کاران، تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان و صاحبان کالا که به دلایل گوناگون تصمیم به انتقال کالا از یک منطقه به منطقه دیگری دارند، می‌توانند درخواست کننده پوشش بیمه باربری باشند.
انواع بیمه باربری
بیمه باربری با توجه به مبدا و مقصد حمل دارای انواع و دسته بندی می‌باشد که به صورت زمینی، دریایی، هوایی یا ترکیبی از موارد یاد شده، وسیله حمل مشخص و با کلوزهای A, B, C,Total Loss ارائه می‌گردد. در کشور ما نیز بیمه های باربری برای حمل های هوایی، زمینی و دریایی مورد استفاده قرار می گیرد. و با توجه به مبدأ و مقصد کالاها، دو نوع بیمه نامه در این زمینه صادر می شود. بیمه باربری داخلی برای کالاهایی که در داخل کشور و با مبدأ و مقصد ایران صادر می شوند. و بیمه باربری وارداتی و صادراتی که همانطور که از اسمش پیداست برای حمل و نقل بین المللی به کار گرفته می شود.
گروه‌های اصلی بیمه باربری:
1. بیمه باربری داخلی
2. بیمهنامه باربری وارداتی- صادراتی
3. بیمهنامه باربری ترانزیتی
و
بیمه CMR
1) بیمه باربری داخلی:
بیمه نامه باربری داخلی بابت محمولاتی صادر می شود که از یک یا چند مبدا در داخل کشور به سایر مقاصد داخل کشور حمل گردد. در حقیقت مبدا و مقصد این نوع بیمهنامه در داخل کشور قرار دارد. بیمه نامه های حمل داخلی تابع شرایط و مقررات داخل کشور بوده و برحسب توافق بیمه گر و بیمه گزار می تواند خطرات متنوعی را تحت پوشش قرار دهد.
*خطرات اصلی
خطرات اصلی تحت پوشش در این بیمهنامه شامل "آتش‌سوزی، انفجار، حادثه وسیله نقلیه (تصادف، تصادم، واژگون‌شدن و پرت‌شدن)" است.
*خطرات اضافی
"مسئولیت راننده، بارگیری و تخلیه، برخورد کالا با اجسام خارجی، پرت شدن کالا از روی وسیله نقلیه، ریزش کوه، آب دیدگی و سرقت کل کالا با وسیله نقلیه" است، که به عنوان خطرات اضافی و با دریافت حق بیمه اضافی تحت پوشش بیمهنامه قرار می‌گیرند.
این نوع بیمهنامه به دو صورت موردی و قراردادی صادر می‌شود:
بیمهنامه باربری داخلی موردی: در این نوع به ازای هر بارنامه یک بیمهنامه صادر می‌شود. این نوع بیمه نامه برای تجار و صاحبان کالایی که نیازمند تحت پوشش قراردادن محموله خود به منظور حمل از مکانی به مکان دیگر در داخل کشور می باشند، ارائه می گردد.
بیمهنامه باربری داخلی قراردادی: قرارداد بیمه باربری داخلی نیز با توجه به مشکلات صدور بیمهنامه موردی داخلی، برای صاحبان کالا و مؤسسات حمل و نقل داخلی که فاقد مجوز صدور بارنامه رسمی هستند (مثل وانت بارها) و نیازمند تحت پوشش قرار دادن محموله‌های متعدد در هر روز هستند؛ ارائه شده است.
2) بیمهنامه باربری وارداتی - صادراتی:
مبدا بیمهنامه وارداتی خارج از کشور و مقصد آن داخل کشور است. مبدا بیمهنامه صادراتی داخل کشور و مقصد آن خارج از کشور است.
در بیمه نامه های وارداتی كالاهايی كه توسط اشخاص حقيقی و حقوقی از كشورهاي خارجی خريداری می گردند، به صورت خريدهای براتی، بدون انتقال ارز و يا از طريق اعتبارات اسنادی انجام می گيرند، كه با توجه به قوانين جاری خريد اين نوع بيمه نامه براي واردكنندگان اجباری می باشد. بيمه نامه مذكور، خطراتی كه كالاهای خريداری شده توسط واردكنندگان ايرانی از كشورهای مختلف جهان را تهديد می كنند مورد پوشش قرار می دهد كه اين پوشش از كشور مبدا تا مقصد می باشد.
در بیمه نامه های صادراتی كالاهايی كه از ايران به مقصد كشورهای خارجی حمل می گردد، بر اساس انواع شرايط فروش نياز به بيمه نامه صادراتی دارند. به موجب اين بيمه نامه كالای صادر شده از كشور ايران تا كشور مقصد تحت پوشش قرار می گيرد.
خطرات تحت پوشش در این بیمه‌نامه‌ها یکی از کلوزهای مندرج در زیر به انتخاب بیمه‌گزار است. کلوز A تمامی خطرها به جز استثنائات مندرج در آن را تحت پوشش قرار می‌دهد و کامل‌ترین نوع کلوز است. پس از آن به ترتیب کلوزهای B و C قرار دارد.
نام خطرهای تحت پوشش بیمه باربری وارداتی - صادراتی
کلوز A انستیتو بیمه‌گران لندن
کلوز B انستیتو بیمه‌گران لندن
کلوز C انستیتو بیمه‌گران لندن
کلوز C انستیتو بیمه‌گران لندن به انضمام عدم تحویل (+C)
خسارت کلی (Total Loss)
همچنین در صورت حمل کالا با موتورلنج و سایر شناورهای کوچک و متوسط، بیمهنامه مربوطه به دلیل اینکه این نوع حمل و نقل دارای ریسک بالایی است، با نرخ و شرایط ویژه‌ای صادر می‌شود. این نوع حمل معمولا بین بنادر داخلی کشور و یا بنادر داخلی با بنادر کشورهای حوزه خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر انجام می‌شود.
3) بیمهنامه باربری ترانزیتی:
"بیمه نامه باربری ترانزیت، بیمه نامه ای است که مبدا و مقصد حمل در داخل کشور قرار ندارد. خطرهای تحت پوشش این بیمه نامه مشابه بیمه باربری وارداتی-صادراتی است"
بیمهنامه باربری ترانزیتی را می‌توان به 2 دسته تقسیم‌‌بندی کرد:
- عبوری: کالای مورد بیمه از داخل کشور ایران عبور کند.
- غیرعبوری: کالای مورد بیمه از داخل کشور ایران عبور نکند.
در بیمه های باربری با توجه به گستردگی مجموعه خطراتی که ممکن است محموله بیمه شده را تهدید کند و به آن آسیب بزند و همچنین به منظور تعیین دقیق میزان تعهدات شرکت های بیمه در مقابل بیمه گزاران و استانداردسازی این موضوع کلوزهایی با عنوان "مجموعه شرایط بیمه گران کالا" توسط موسسه لویدز لندن طراحی و عرضه گردیده است که در تمام بازارهای جهانی بیمه به کار گرفته می شود. در ایران نیز شورای عالی بیمه در آیین نامه شماره 79 این شرایط را ترجمه نموده و به عنوان تنها مرجع رسمی در خصوص تعهدات بیمه گران در رشته بیمه باربری تعیین نموده است و تمامی بیمه های باربری صادراتی در کشور ایران بر اساس این شرایط صادر می شود.
این کلوزها عبارتند از B ،A و C که هر کدام از کلوزهای بیمه باربری تعدادی از خطرات را تحت پوشش قرار می دهد. که در این میان کلوز A بیشترین خطرات و کلوز C کمترین خطرات را تحت پوشش قرار می دهد و به همین دلیل کلوز A گرانتر از بقیه کلوزها است و افراد می توانند با توجه به نوع کالا و خطرات احتمالی که محموله آنها را تهدید میکند اقدام به خرید هر یک از کلوزهای بیمه باربری کنند.
شرايط بيمه حمل و نقل كالا براي پوشش باربری خارجی:
پوشش خطر بيمه شده كالا در شرايط C
آتش سوزی يا انفجار
به گل نشستن و زمين گير شدن، برخورد با كف دريا، غرق يا واژگون شدن كشتی يا شناور
واژگون شدن يا از ريل خارج شدن وسيله حمل زمينی
تصادف يا برخورد كشتی با شناور يا وسيله حمل ديگر با هر جسم خارجی به غير از آب
تخليه كالا در بندر اضطراری
فدا كردن كالا در جريان خسارت عمومی
به دريا انداختن كالا جهت سبك سازی كشتی
زيان همگانی و هزينه‌های نجات
مسئوليت مشترك در تصادف
علاوه بر خطرات فوق الاشاره در كلوز C می توان با دریافت حق بیمه اضافی، خطر عدم تحويل يك بسته كامل كالا طبق كلوز عدم تحویل انستیتو بيمه گران لندن تحت پوشش قرار گيرد. بنابراین در صورت درخواست بیمه گذار با درج کلوز زیر در شرایط خصوصی بیمه نامه، خطر عدم تحویل تحت پوشش قرار می گیرد.
کلوز عدم تحویل INSTITUTE NON-DELIVERY CLAUSES
عدم تحویل به حالتی اطلاق می گردد که یک یا چند بسته کامل کالای بیمه شده در جریان حمل و نقل به علت نامعلومی مفقود و به بیمه گذار تحویل نگردد.
اين بيمه نامه با توجه به خطرات محدود خود جزء بيمه نامه های ارزان قيمت محسوب می گردد كه معمولا" فقط برای برخی كالاها كه احتمال خسارت های جزئی آنها كمتر است به كار می رود مثلا" برای حمل تيرآهن، ورق فولاد و ...
پوشش خطرات بيمه شده كالا در شرايط B
كليه خطرهای بيمه شده در شرايط C و همچنين خطرهای زير، در شرايط B تحت پوشش قرار می گيرند:
زلزله، آتش فشان، صاعقه، به دريا افتادن كالا از روی عرشه كشتی
واژگون شدن يا از ريل خارج شدن وسيله حمل زمينی
ورود آب دريا، درياچه، رودخانه به كشتی، شناور، وسيله، كانتینر يا انباركالا
تلف كلی هر بسته كامل از كالا حين بارگيری يا تخليه از كشتی يا شناور
طبق آئین نامه شماره 8 شورایعالی بیمه، خطرات زير نيز در بيمه نامه های باربری با شرايط B به شرط درج عين خطرات زير در شرايط خصوصی بيمه نامه ها تحت پوشش می باشند.
"علاوه بر خطرات مندرج در شرايط B خسارات ناشی از عدم تحويل يك بسته كامل كالا، دزدی و دله دزدی، پارگی، قلاب زدگی، آبديدگی، روغن زدگی، زنگ زدگی، شكست، خراشیدگی و ضربه دیدگی، کج شدگی، ريزش و خسارت ناشی از كالاهای دیگر نيز تحت پوشش بيمه می باشد."
پوشش خطرهای بيمه شده كالا در شرايط A
كاملترين نوع پوشش بيمه‌ای، شرايط A است که بیشتر برای حمل کالاهای حساس و آسیب پذیر مورد استفاده قرار می‌گیرد. در اين پوشش تقريباً كليه خطرات احتمالی در جريان حمل تحت پوشش بيمه گران قرار خواهد گرفت. به جز استثنائاتی كه به برخی از آنها در ادامه اشاره می گردد.
استثنائات در شرايط A - B - C
تلف، آسيب و يا هزينه ناشی از سوء عمل ارادی بيمه گذار
نشست و ريزش عادی، كسر عادی وزن يا حجم و يا فرسودگی و پوسيدگی عادی مورد بيمه
تلف، آسيب يا هزينه ناشی از كافی نبودن يا نامناسب بودن بسته بندی يا آماده‌سازی مورد بيمه برای حمل (بسته‌بندی) مندرج که شامل بارچينی در كانتينر و ليفت وان نيز می شود. به شرط اينكه چنين عملی قبل از شروع بيمه كالا به وسيله بيمه گزار يا كاركنان وی انجام شده باشد.
تلف، آسيب يا هزينه ناشی از عيب ذاتی با ماهيت مورد بيمه
تلف، آسيب يا هزينه‌ای كه علت اساسی آن تاخير باشد، حتی اگر اين تأخير ناشی از خطرهای بيمه شده صورت پذيرد (به استثناء هزينه‌های قابل پرداخت در خسارت همگانی)
تلف، آسيب يا هزينه ناشی از ورشكستگی يا اعسار مالكان، مديران و اجاره‌كنندگان يا گردانندگان كشتی و يا قصور در انجام تعهدات مالی از طرف آنها
تلف، آسيب يا هزينه ناشی از كاربرد هر نوع سلاح جنگی كه با انرژی اتمی يا شكست، تركيب هسته‌ای و يا واكنش مشابه ديگری با نيرو و يا ماده راديواكتيو عمل نمايد.
مواردی كه به هيچ وجه تحت پوشش قرار نمی گيرد
آسيب يا هزينه‌های ناشی از عدم قابليت دريانوردی كشتی
نامناسب بودن كشتی، وسيله حمل، كانتينر و ... مشروط به اينكه بيمه‌گذار و كاركنان از اين موضوع اطلاع داشته باشند.
از بين رفتن كالا، آسيب ديدگی يا هزينه ناشی از جنگ، جنگ داخلی، بلوا و ...
توقيف، ضبط، مصادره، تصرف و يا اثرات ناشی از اين امور
آسيب يا هزینه‌های ناشی از عمل اعتصاب كنندگان، جلوگيری از ورود كارگران
خسارت كلی (Total Loss):
اين بيمه‌نامه خسارت مستقيم ناشی از آتش سوزی و يا غرق وسيله نقليه كه منجر به از بين رفتن كل محموله در يك مرحله می باشد را تحت پوشش قرار می دهد. تلف كلی می تواند واقعی يا فرضی باشد. تلف كلی واقعی زمانی تحقق می يابد كه مورد بيمه كاملاً از بين رفته و يا از تصرف بيمه گذار خارج شود. تلف كلی فرضی در صورتی است كه هزينه نجات و تعمير مورد بيمه خسارت ديده از ارزش واقعی مورد بيمه بيشتر شود.
اين نوع بيمه نامه در قديم به عنوان بيمه نامه های تشريفاتی و گمركی نيز ناميده مي شد چرا كه معمولاً محمولاتی كه تا گمرك بدون بيمه نامه حمل شده است و يا از بيمه نامه ای كه توسط شرکت های بیمه خارجی صادر شده بود استفاده گردیده است، با توجه به ماده 70 قانون تاسیس بیمه و بیمه گری و لزوم داشتن بیمه نامه ایرانی برای ترخیص کالا معمولاً صاحبان كالا از اين نوع بيمه نامه ابتياع می نمایند تا به دليل پائين تر بودن نرخ حق بيمه و به علت دارا بودن حداقل پوشش بيمه ای، هزينه كمتری را متحمل شوند.
4) بیمهنامه CMR
بیمه CMR که در زمره بیمه‌های مسئولیت قرار دارد، به خاطر رویه‌های اجرایی و قواعد و مقررات بین‌المللی حاکم بر آن که به بیمه‌های باربری بسیار نزدیک است، در اداره بیمه باربری صادر می‌شوند. بیمه CMR، بیمه مسئولیت مدنی شرکتهای حمل و نقل بین‌المللی است که به جابه‌جایی کالا از طریق جاده مبادرت می‌ورزند.
CMR مخفف عبارت فرانسوی Convention relative au contrat de transport international de Marchandises par Route به معنای «کنوانسیون قرارداد حمل‌ونقل بین‌المللی کالاها از طریق جاده» است. این کنوانسیون به منظور یکنواخت کردن شرایط حاکم بر قراردادهای حمل و نقل جاده‌ای کالا به خصوص اسناد مورد استفاده برای حمل بین‌المللی، مسئولیت حمل‌کننده و تنظیم روابط وی با فرستنده و گیرنده کالا، تنظیم و مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این بیمهنامه مسئولیت مدنی شرکتهای حمل و نقل بین‌المللی را که به جابه‌جایی کالا از طریق جاده مبادرت دارند، تحت پوشش قرار می‌دهد. در این بیمهنامه مسئولیت هرگونه خسارت وارده به تمام و یا قسمتی از کالا تا سقف ارزش کالای ثبت شده در راهنامه CMR (بارنامه‌های حمل جاده‌ای)، از زمانی که کالا در اختیار متصدی حمل قرار می گیرد، تحت پوشش است. سقف پرداخت خسارت در این بیمهنامه براساس کنواسیون CMR و یا توافق بیمه‌گر و بیمه‌گزار صورت می‌گیرد.
بر اساس کنوانسیون CMR اثاثیه منزل، محمولات پستی و جنازه تحت پوشش قرار نخواهد گرفت. ضمن این که معمولاً شرکتهای بیمه در قرارداد با متصدی حمل، استثنائات قرارداد را به موارد مورد نظر خود در عرف بیمه‌گری تسری می‌دهند. به عنوان مثال عدم بسته‌بندی، بسته‌بندی ناقص كالاها، خسارات ناشی از عمد و سوءنیت بیمه‌گزار، انرژی هسته‌ای و یا رادیواکتیو، جنگ، شورش، بلوا، اعتصاب و خراب‌کاری، ضبط و یا مصادره کالا، فلزات گرانبها، سنگ‌های قیمتی، پول و اسکناس، آثار هنری و تابلوهای نقاشی و مجسمه‌ها تحت پوشش قرار نمی‌گیرند.
قرارداد بیمه باربری به صورت (OPEN COVER):
OPEN COVER نوعی قرارداد کلی بیمه برای پروژه‌های بزرگ است که در آن ارزش کل پروژه مورد بیمه، مبادی خرید، نوع وسیله حمل و دیگر موارد (مندرج در پرسشنامه بیمه باربری) در قرارداد ذکر می‌شود و بیمه‌گزار بسته به اندازه پروژه مبلغی به عنوان سپرده به بیمه‌گر پرداخت می‌نماید و با دریافت سپرده و امضاء قرارداد توسط بیمه‌گر چون کالا به تدریج در یک یا چند سال حمل می‌شود، تمام حمل‌های تدریجی حتی اگر در زمان حمل از طرف فروشنده کالا و یا بیمه‌گزار به بیمه گر اعلام نشده و بیمه نامه نیز صادر نشده باشد بیمه‌گر خسارت احتمالی را پرداخت می کند.
بیمه کشتی
در بیمه کشتی خسارت های وارده به بدنه شناورها و مسئولیت مالکان آنها در برابر اشخاص ثالث پوشش داده می شود. بیمه بدنه و ماشین‌آلات شناورها بر اساس کلوزهای طراحی شده توسط انستیتو بیمه‌گران لندن ارائه می‌گردد. کلوزهای مذکور کاملاً استاندارد بوده و در تمامی موسسات بیمه‌ای معتبر دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرند. خطرهای تحت پوشش در این بیمه نامه شامل موارد زیر است:
آتش سوزی و انفجار
خطرات ناشی از حوادث دریایی و طوفان
به گل نشستن و یا برخورد با صخره
برخورد شناور بیمه شده با شناورهای دیگر
برخورد هواپیما یا وسایل مشابه و یا اشیایی که از آنها سقوط کند به مورد بیمه
برخورد مورد بیمه با وسایل نقلیه زمینی، حوضچه تعمیرات، تجهیزات و تاسیسات ساحلی
زمین لرزه، فوران آتشفشان یا صاعقه
حوادث ناشی از بارگیری، تخلیه یا جابجایی کالا
ترکیدن دیگ بخار، شکست شفت
زیان همگانی و هزینه های نجات
تفدیه (Jettisan) یا به دریا انداختن محمولات جهت نجات کشتی و مابقی کالاها
مسئولیت ناشی از تصادم: در صورتیکه کشتی بیمه شده با کشتی دیگری اعم از متحرک یا ثابت برخورد کند و بیمه گزار مسئول جبران خسارت شناخته شود موارد زیر قابل پرداخت می باشد:
تلف یا آسیب دیدگی کشتی یا محمولات آن و یا هر شی ء دیگر
تاخیر یا زیان معقول ناشی از عدم استفاده کشتی دیگر یا محمولات آن
سهم زیان همگانی، هزینه های نجات (قراردادی یا غیرقراردادی) کشتی دیگر و یا اموال آن
بيمه‌نامه‌های هواپيما
در ارتباط با هواپيما بيمه‌نامه های مختلفی به شرح زیر صادر می شود:
بيمه خسارات وارده به هواپيما Hull cover
چنانچه در اثر وقوع حادثه، هواپيما دچار خسارت جزئی شود و يا بطور كلی از بين برود، در اين صورت شركت بيمه خسارت وارده را طبق شرايط بيمه‌نامه و تا حدی كه در جدول مشخصات ذكر شده جبران می نمايد. در اين زمينه هزينه‌های فرود اضطراری و هزينه‌های نجات هواپيما نيز پوشش داده می شود.
مسئوليت مدنی در مقابل اشخاص ثالث Third Party Liability
چنانچه در اثر برخورد هواپيما و يا سقوط اشخاص و يا اشيائی از آن، خسارت مالی و يا بدنی به اشخاص ثالث وارد شود و بيمه‌گزار قانوناً مسئول شناخته شود، در اين صورت شركت بيمه خسارت وارده را تا حدی كه در بيمه‌نامه ذكر شده جبران مي نمايد. در اين ارتباط هزينه‌های دادگاه نيز قابل پرداخت است.
مسئوليت مدنی نسبت به مسافران Liability For Passengers
خسارت بدنی وارد به مسافران در حين سوار شدن به هواپيما و در مدتی كه در داخل هواپيما هستند و همچنين در هنگام پياده شدن، تحت عنوان بيمه مسافران، در بيمه‌نامه پوشش داده می شود. در اين زمينه برای هر مسافر حد غرامتی در نظر گرفته می شود و بعضاً تابع كنواسيون‌هاي بين‌المللی است. علاوه بر آن بار هر مسافر نيز بيمه می گردد. چنانچه بار گم شود و يا اشتباهاً به جای ديگری ارسال شود، شركت بيمه خسارت آن را تا حدی كه در بيمه‌نامه قيد شده می پردازد.
بيمه خدمه Crew Personal Accident Insurance
افرادي كه در هواپيما ارائه خدمات می نمايند شامل خلبان، مهمانداران و غيره در اين بيمه نامه تحت پوشش قرار می گيرند و برای هر كدام حد غرامتی در نظر گرفته می شود. چنانچه در اثر سانحه هوايی فوت و يا مجروح شوند، شركت بيمه غرامت فوت و يا هزينه بيمارستانی را جبران خواهد نمود.
بيمه فرانشيز Deductible Insurance
با توجه به اينكه در بيمه بدنه هواپيما فرانشيز قابل توجهی در نظر گرفته می شود، اين فرانشيز نيز قابل بيمه كردن می باشد.
بيمه از دست دادن گواهينامه Loss Of License Insurance
سلب اجازه پرواز يا از دست دادن گواهينامه بعلت بيماری خلبان، نقص عضو و ساير موارد نيز يكی از مواردی است كه قابل بيمه شدن است و ذينفع آن خلبان می باشد. اين بيمه‌نامه بصورت انفرادی و گروهی قابل ارائه است.
نرخ بیمه باربری
بسته به نوع کالا، بسته بندی، وسیله حمل، نوع خرید، مبادی ورودی، مقصد، مبدا، کلوز بیمه باربری و پوشش های انتخاب شده، نرخ بیمه باربری در شرکتهای بیمه اعلام می گردد. بعد از انتخاب کلوزهای بیمه باربری و اعلام نرخ بیمه باربری از سوی شرکتهای بیمه کافیست که نرخ بیمه باربری در سرمایه ریالی کالا ضرب گردد. فرمول محاسبه حق بیمه باربری کالا به این منوال محاسبه می‌گردد.
اصطلاحات بیمه باربری
وسيله حمل:
وسيله حمل از موارد بسيار مهم در بيمه‌های باربری است كه معمولاً به كشتی، هواپيما، كاميون، قطار و ... يا تركيبی از آنها اطلاق می شود.
مورد بيمه:
كالايی است كه مشخصات دقيق آن از نظر وزن، تعداد، كيفيت، ماهيت، و ... با استفاده از اطلاعات مندرج در پروفرما در بيمه‌نامه درج می شود.
Lighter Aboard Ship) - LASH):
نوعی کشتی است که تعدادی بارج و یا سایر شناورهای مشابه حاوی بار را بر روی عرشه کشتی خود حمل می نماید.
بوژی (Bogie):
نوعی تریلر دارای محورهای متناسب با میزان بار است و برای حمل بارهای بسیار سنگین بکار می‌رود که با توجه به وزن محموله تعداد محورها کم و یا زیاد خواهد شد.
لندینگ کرافت (Landing Craft):
یک شناور دریایی است که معمولأ وظیفه آن جابجایی خودرو است. اغلب این شناورها دارای دری در جلوی شناور هستند که با باز شدن، تبدیل به یک سطح شیبدار شده و عمل بارگیری و تخلیه از طریق آن انجام می‌شود.
بارج (Barge):
دوبه یا بارج شناوری است که برای حمل و نقل حجم نسبتا زیادی از کالا یا مواد بر روی آب به کار می‌رود. از دوبه برای حمل اشیای بزرگ یا میزان زیادی از کالا استفاده می‌شود. بیشتر دوبه‌ها را در کانال‌ها و رودها به کار می‌برند. دوبه معمولاً موتور ندارد که در این صورت بارجهای بدون موتور توسط یدک کش کشیده می شوند.
کشتی رو-رو (RO-RO):
نوعی کشتی که مجهز به سکوی مخصوص (Ramp) در قسمت پهلو یا جلو و عقب می باشد و وسایل نقلیه حامل بار و مسافر می توانند مستقیماً با چرخ خود به آن وارد یا خارج شوند.
کشتی طبقه بندی شده (Classified Ship):
کشتی طبقه بندی شده عبارت است از هر کشتی که دارنده گواهی طبقه بندی معتبر باشد.
گواهی طبقه بندی کشتی (Class Ship Certificate):
یک نوع گواهی مخصوص است که توسط موسسات رده بندی مجاز و به منظور تعیین میزان قابلیت دریانوردی کشتی صادر می گردد.
طبقه بندی کشتی (Ship Classification):
منظور از طبقه بندی شرایطی است که کشتی های حامل کالا می بایـست دارا باشند و این شرایط معمولا توسط موسسات معتبر بین المللی که مورد قبول انستیتوی بیمه گران لندن می باشند کنترل می شود.
کشتی‌های ترامپ (Tramp Ships):
این کشتی‌ها در مسیر منظمی فعالیت نمی‌کنند و محموله را به هر نقطه‌ای که صاحب کالا بخواهد حمل می‌کنند.
کشتی‌های لاینر (Liner Ships):
این کشتی‌ها تحت ضوابط خاصی در خطوط معین و با برنامه منظم فعالیت می‌کنند.
کشتی چارتر (Charter Ship):
کشتی ای است که به صورت اجاره ای کار می کند. این اجاره می تواند به صورت سفری یا زمان مشخص باشد.
گواهی بازرسی کالا در مبدأ (INSPECTION CERTIFICATE):
سندی است که توسط شرکت بازرسی کننده در زمان حمل صادر می گردد. در گواهی بازرسی کالا اطلاعات مربوط به خریدار و فروشنده، شماره اعتبار اسنادی، نام گشایش کننده اعتبار، نام و نوع وسیله حمل، مبدأ و مقصد، شرح کالا، علامات و مشخصات بسته بندی، طریقه نمونه برداری و آزمایش، کیفیت و کمیت کالا، مکان و تاریخ بازرسی و ... درج می گردد.
گواهی مبدأ (CERTIFICATE OF ORGIN):
گواهی مبدأ سندی است که نام کشور سازنده و مشخصات کالای خریداری شده را شامل می شود. این سند در بیشتر موارد توسط اتاق های بازرگانی کشورها صادر می گردد و فروشنده در زمان حمل کالا آن را به بانک ارائه می دهد.
صورت بسته بندی (PAKING LIST):
سندی است که به طور مشروح مشخصات بسته بندی را نشان می دهد و مندرجات آن شامل نوع کالا، وزن خالص و ناخالص، محتویات هر بسته از نظر نوع تعداد و وزن می باشد.
عدم تحویل (Non Delivery):
عدم تحویل کالا به حالتی اطلاق می شود که کل کالای بیمه شده یا یک قسمت از آن (یک یا چند کارتن، بسته یا بندل) در مسیر حمل و نقل به دلایل نامعلومی مفقود شده و در مقصد مندرج در بیمه نامه به بیمه گذار تحویل نگردد.
ترانسشیپمنت (Transshipment):
به انتقال كالا از روی يك وسيله حمل به روی وسيله حمل ديگر گفته می شود. این نوع نقل و انتقال بیشتر در حمل و نقل ترکیبی رایج است که در آن از وسایل نقلیه مختلف از جمله کشتی، هواپیما، قطار، کامیون، تریلر و سایر وسایل برای ارسال کالا به مقصد استفاده می‌شود. جریان انتقال غالباً با تخلیه و بارگیری مجدد همراه بوده و به دو شکل انتقال مستقیم و انتقال غیرمستقیم می‌باشد.
پارتشیپمنت (Part Shipment):
حمل به دفعات را مشخص می کند. يعنی فروشندگان كالا قادر خواهند بود كالا را در چندين مرحله تحويل خريدار نمايند، به عبارت دیگر اینکه کالای مورد بیمه می تواند طی چند پارت از مبدا به مقصد مندرج در بیمه نامه حمل گردد.
توتال لاس (Total Loss):
خطرات بیمه شده فقط تلف شدن کامل مورد بیمه در یک مرحله بر اثر آتش سوزی، غرق شدن و سقوط هواپیما را دربر می گیرد. این بیمه نامه فقط تا رسیدن به مبادی ورودی کشور مقصد اعتبار دارد.
اینکوترمز (Incoterms):
منظور از “اینکوترمز” مجموعه‌ای از قوانین و مقررات بین‌المللی برای تفسیر اصطلاحات مهم مورد استفاده در قراردادهای تجارت خارجی است که توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) و به منظور رفع ابهامات ناشی از تفسیرهای گوناگون از اصطلاحات مشابه در کشورهای مختلف تهیه و بهنگام می گردد.
کالای متروکه (Abandoned Merchandise):
کالاهایی است که مدت توقف قانونی آنها در اماکن گمرکی یا انبار اختصاصی پایان یافته و به دلیل گوناگون از جمله بلاصاحب ماندن، بی‌استفاده ماندن و یا از رده خارج شدن ترخیص نشده باشد.
پروفرما (Proforma):
سند خریدی است که فروشنده کالا از مبدأ به عنوان پیشنهاد فروش، با تعیین ارزش کالا و شرایط فروش و حتی شرایط حمل صادر میکند. پروفورما را پیش فاکتور نیز می‌گویند.
مانیفست (Manifest):
فهرست محصولات یک وسیله حمل (کشتی، هواپیما، قطار، یک کاروان کامیون) را می‌گویند که بیشتر از یک بارنامه دارند. در فارسی می‌توان آن را فهرست کل کالا خواند که حاوی ریز کلیه بارنامه‌های مربوط به محموله است.
بارنامه (Bill Of Lading):
بارنامه اوراق بهاداری است که از طرف موسسه حمل و نقل صادر می گردد و در آن نام و مشخصات کالا، نام و آدرس گیرنده و فرستنده کالا، میزان کرایه حمل، مشخصات، تعداد و وزن کالا قید می گردد. بارنامه به منزله قرارداد حمل، رسید دریافت کالا و سند مالکیت آن است.
اعتبار اسنادی (Letter Of Credit):
قراردادی است که به موجب آن بانک گشایش کننده اعتبار متعهد می‌شود که به دستور و به حساب خریدار کالا پس از دریافت مدارک معین (اسناد حمل)، وجه کالا را به حساب بانک پرداخت کننده که نماینده فروشنده می باشد واریز نماید و به این ترتیب انجام مبادلات و معاملات بین المللی تسهیل می گردد. اعتبار اسنادی را به اختصار LC نیز می گویند.
عدم النفع:
در بیمه باربری بیمه گذار می‌تواند 10% ارزش کالا خود را به عنوان ارزش اضافی در نظر بگیرد. بدین ترتیب اگر خسارت صورت بگیرد تا درخواست دوباره کالا و رسیدن آن بدست بیمه گذار ضرر مالی بیمه گزار جبران گردد. این عدم النفع در بیمه باربری عنوان می‌شود.
زیان همگانی:
یکی از اصول قانون دریانوردی است که بر پایه آن همه طرف‌‌های دخیل در یک سفر دریایی، در هرگونه خسارتی که با قربانی کردن داوطلبانه بخشی از کشتی یا کالاهای آن به منظور نجات از موارد اضطراری صورت گرفته، به تناسب سهیم هستند.
بیمه اتکایی (Reinsurance):
قرارداد واگذاری که به موجب آن شرکت بیمه بخشی از تعهدات بیمه‌ای مازاد بر ظرفیت مالی و فنی خود را مجدداً نزد شرکت یا شرکتهای بیمه دیگر (شرکتهای بیمه اتکایی) بیمه می‌نمایند.
اینکوترمز (Incoterms) چیست؟
اینکوترمز یک کلمه مرکب است که از ترکیب سه کلمه انگلیسی International Commercial Terms به معنی اصطلاحات بین‌المللی بازرگانی تشکیل شده است و به صورت گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. این اصطلاحات برای تفکیک هزینه‌ها و مسئولیت ها بین فروشنده و خریدار استفاده می‌شوند.
اینکوترمز به مسائل مرتبط با حمل کالا از فروشنده به خریدار پاسخ می‌دهد. مسائلی شامل حمل کالاها، ترخیص کالاها، واردات و صادرات کالاها، اینکه چه کسی مسئول پرداخت می‌باشد و اینکه ریسک جابجایی و انتقال کالا در مراحل مختلف حمل بر عهده چه کسی می‌باشد. اصطلاحات مختلف اینکوترمز معمولاً با ذکر مکان های جغرافیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد نه عناوین مرتبط با جابجایی. اینکوترمز توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی International Chamber Of Commerce تهیه و تدوین شده است. اینکوترمز به چهار گروه D-C-E-F با اصطلاحات وابسته به هر گروه تقسیم شده است.
اینكوترمز مجموعه ای از مقررات بین المللی برای تفسیر اصطلاحات رایج مورد استفاده در تجارت بین المللی است تا از چندگانگی تفسیر این اصطلاحات در كشورهای مختلف جلوگیری شود. خریداران و فروشندگان کالاها و به عبارت بهتر واردکنندگان و صادرکنندگان کالا برای ساده شدن روابط و مشخص شدن مسئولیت ها در تقابل با یکدیگر از این مقررات متحدالشکل استفاده می نمایند.
سه کاربرد اصلی اینکوترمز
تعیین حدود مسئولیت و وظایف خریدار و فروشنده
نحوه تقسیم هزینه ها
تعیین نقطه انتقال مسئولیت (ریسک)
کاربرد اینکوترمزها در بیمه های باربری
در بیمه های باربری برای تشخیص نقطه انتقال ریسک به بیمه گذار و مولفه های تشکیل دهنده ارزش مورد بیمه از اصطلاحات اینکوترمز استفاده می شود.
از دیرباز، یکی از اولین نیازهایی که بشر در زمینه بیمه احساس کرد، بیمه های باربری بود. چرا که صاحبان کالاها مجبور بودند کالای خود را به وسایل حمل بسپارند و اتفاقاتی که در طول مسیر برای کالاها می افتاد، باعث از دست رفتن سرمایه صاحبان کالا می شد. به طور مثال در قدیم بیشتر کالاها از طریق کشتی منتقل می شد و با توجه به خطراتی که کالاها را حین حمل تهدید می کرد، بازرگانان را بر آن داشت که از بیمه های باربری در این زمینه استفاده کرده و کالاهای خود را در حین حمل تحت پوشش بیمه قرار دهند.
به اعتقاد محققین قدیمی‌ترین نوع بیمه که تا حدود زیادی با قواعد بیمه امروزی تشابه داشته، بیمه باربری و حمل و نقل دریایی می‌باشد. این بیمهنامه در اواسط قرون وسطی در بین تجار، مالکان کشتی و سرمایه داران و بانکداران رایج بوده است.
حمل و نقل كالاها يكی از اجزای لاينفك هر فعاليت تجاری، بازرگانی يا توليدی می باشد. یکی از مهمترین دغدغه‌های صاحبان کالا و بازرگانان، نقل و انتقال و به سلامت رسیدن کالا در حین جابجایی آن بوده است. همواره از قدیمی‌ترین مفاهیم بیمه می‌توان به بیمه حمل و نقل کالا اشاره کرد، به خصوص در سفر دریایی. بنابراین بیمه باربری را می‌توان از قدیمی ترین بیمه ها یا اولین بیمه در دنیا دانست.
بیمه حمل و نقل کالا همچون سایر پدیده‌‌های اجتماعی سیر تکاملی خود را در طول زمان سپری نموده تا به شکل امروزی در آمده است.
در این شکل گیری، عوامل، مراجع و مؤسسات مختلفی نقش مؤثر داشته که معروف‌ترین آنها مؤسسه بیمه‌گران لندن می‌باشد. مؤسسه نامبرده شرایط و مقرراتی را تدوین نمود که حاوی مسائل فنی و حقوقی بیمه بیمه باربری و حمل و نقل بوده و در زمینه کشتی و کالا، مبنای صدور بیمهنامه در بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشور ما قرار گرفت. در بیمه حمل و نقل آخرین شرایط، مربوط به سال 1983 میلادی می‌باشد که به شرایط C ،B ،A معروف و به ترتیب جایگزین شرایط قدیمی F.P.A (Free From Particular Average) ،W.A (With Particular Average) ،All Risks شده است.
بیمه باربری و حمل و نقل کالا چیست؟
بیمه باربری به عنوان یکی از قدیمی ترین رشته‌های بیمه‌ای شناخته می‌شود و از زمانی که تجارت و بازرگانی گسترش جهانی یافت نیاز به آن بیشتر احساس گردید. اگر چه امروزه با پیشرفت سیستم‌های حمل و نقل در جوامع بشری از شدت برخی ریسک‌های حمل و نقل کاسته شده است اما با توجه به افزایش حجم محمولات و ازدیاد سرعت وسایل نقلیه، کالاهای مورد حمل و نقل نیز در معرض تهدید ریسک‌های جدی تری قرار گرفته اند. در واقع بیمه باربری پوششی است برای جبران خسارت‌ها و زیان‌های وارد به محمولات از مبداء بارگیری تا مقصد نهایی برای محصولات کارخانه‌های تولیدی، کالاهای مصرفی، مواد اولیه، انواع مصنوعات و ماشین‌آلات که در جریان حمل و نقل، بارگیری و تخلیه به آنها صدمه وارد می‌شود.
بیمه‌نامه‌های حمل و نقل سطح گسترده ای از کالاها شامل کالاهای پروژه ای، ماشین آلات و تجهیزات، نفت خام و فرآورده های نفتی، مواد پتروشیمی، مواد خام صنایع، گوشت و مواد غذایی، خودرو، محصولات کشاورزی و غیره را تحت پوشش قرار می دهد.
برای تمامی بازرگانان در جابجایی کالا با هر وسیله نقلیه از هر مبدا به هر مقصدی مطلوب است که علاوه بر امنیت این جابجایی با حفظ تمامی نکات ایمنی، از یک بیمه باربری نیز بهره مند گردند تا در زمان وقوع خسارت از این پوشش استفاده نمایند. بیمه باربری با توجه به نوع کالا، سرمایه، نوع خرید، نوع وسیله حمل، مبدا و مقصد، پوشش مورد درخواست، دارای نرخ و شرایط متفاوت می‌باشد.
بیمه باربری و حمل و نقل کالا (زمینی، دریایی و هوایی) بیمه‌ای است که به موجب آن بیمه‌گر در مقابل دریافت حق بیـمه از بیمه‌گزار، متعهد می‌شود در صورتی که در جریان حمل کالا از نقطه ای (مبداء حمل کالا) به نقطه دیگر (مقصد حمل کالا)، در اثر وقوع خطرهای موضوع بیمه، کالا تلف شده و یا دچار خسارت شود و یا بیمه‌گزار هزینه هایی در رابطه با این خطرات متحمل شود، تمام خسارت‌های وارد را جبران نماید. علاوه برآن در بعضی موارد زیان وارده به اشخاص ثالث نیز از طریق این بیمه جبران می‌شود.
نکته: بیمه باربری برای ترخیص کالا از گمرک از مدارک و موارد مورد نیاز و لازم می‌باشد.
اهداف بيمه نامه باربری
بيمه نامه باربری، زيان های مالی كالاهای تجاری را در صورت تحقق خطرات مرتبط حمل و نقل (دريايی، هوايی، زمينی) مورد پوشش قرار می دهد و هدف از آن حفظ منافع صاحبان كالا، تجار، واردكنندگان و در نهايت حفظ منافع ملی است.
چه کسانی بیمه باربری را نیاز دارند؟
واردکنندگان، صادرکنندگان، شرکتهای حمل و نقل داخلی و بین‌المللی، شرکتهای بازرگانی و ترخیص‌کاران، تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان و صاحبان کالا که به دلایل گوناگون تصمیم به انتقال کالا از یک منطقه به منطقه دیگری دارند، می‌توانند درخواست کننده پوشش بیمه باربری باشند.
انواع بیمه باربری
بیمه باربری با توجه به مبدا و مقصد حمل دارای انواع و دسته بندی می‌باشد که به صورت زمینی، دریایی، هوایی یا ترکیبی از موارد یاد شده، وسیله حمل مشخص و با کلوزهای A, B, C,Total Loss ارائه می‌گردد. در کشور ما نیز بیمه های باربری برای حمل های هوایی، زمینی و دریایی مورد استفاده قرار می گیرد. و با توجه به مبدأ و مقصد کالاها، دو نوع بیمه نامه در این زمینه صادر می شود. بیمه باربری داخلی برای کالاهایی که در داخل کشور و با مبدأ و مقصد ایران صادر می شوند. و بیمه باربری وارداتی و صادراتی که همانطور که از اسمش پیداست برای حمل و نقل بین المللی به کار گرفته می شود.
گروه‌های اصلی بیمه باربری:
1. بیمه باربری داخلی
2. بیمهنامه باربری وارداتی- صادراتی
3. بیمهنامه باربری ترانزیتی
و
بیمه CMR
1) بیمه باربری داخلی:
بیمه نامه باربری داخلی بابت محمولاتی صادر می شود که از یک یا چند مبدا در داخل کشور به سایر مقاصد داخل کشور حمل گردد. در حقیقت مبدا و مقصد این نوع بیمهنامه در داخل کشور قرار دارد. بیمه نامه های حمل داخلی تابع شرایط و مقررات داخل کشور بوده و برحسب توافق بیمه گر و بیمه گزار می تواند خطرات متنوعی را تحت پوشش قرار دهد.
*خطرات اصلی
خطرات اصلی تحت پوشش در این بیمهنامه شامل "آتش‌سوزی، انفجار، حادثه وسیله نقلیه (تصادف، تصادم، واژگون‌شدن و پرت‌شدن)" است.
*خطرات اضافی
"مسئولیت راننده، بارگیری و تخلیه، برخورد کالا با اجسام خارجی، پرت شدن کالا از روی وسیله نقلیه، ریزش کوه، آب دیدگی و سرقت کل کالا با وسیله نقلیه" است، که به عنوان خطرات اضافی و با دریافت حق بیمه اضافی تحت پوشش بیمهنامه قرار می‌گیرند.
این نوع بیمهنامه به دو صورت موردی و قراردادی صادر می‌شود:
بیمهنامه باربری داخلی موردی: در این نوع به ازای هر بارنامه یک بیمهنامه صادر می‌شود. این نوع بیمه نامه برای تجار و صاحبان کالایی که نیازمند تحت پوشش قراردادن محموله خود به منظور حمل از مکانی به مکان دیگر در داخل کشور می باشند، ارائه می گردد.
بیمهنامه باربری داخلی قراردادی: قرارداد بیمه باربری داخلی نیز با توجه به مشکلات صدور بیمهنامه موردی داخلی، برای صاحبان کالا و مؤسسات حمل و نقل داخلی که فاقد مجوز صدور بارنامه رسمی هستند (مثل وانت بارها) و نیازمند تحت پوشش قرار دادن محموله‌های متعدد در هر روز هستند؛ ارائه شده است.
2) بیمهنامه باربری وارداتی - صادراتی:
مبدا بیمهنامه وارداتی خارج از کشور و مقصد آن داخل کشور است. مبدا بیمهنامه صادراتی داخل کشور و مقصد آن خارج از کشور است.
در بیمه نامه های وارداتی كالاهايی كه توسط اشخاص حقيقی و حقوقی از كشورهاي خارجی خريداری می گردند، به صورت خريدهای براتی، بدون انتقال ارز و يا از طريق اعتبارات اسنادی انجام می گيرند، كه با توجه به قوانين جاری خريد اين نوع بيمه نامه براي واردكنندگان اجباری می باشد. بيمه نامه مذكور، خطراتی كه كالاهای خريداری شده توسط واردكنندگان ايرانی از كشورهای مختلف جهان را تهديد می كنند مورد پوشش قرار می دهد كه اين پوشش از كشور مبدا تا مقصد می باشد.
در بیمه نامه های صادراتی كالاهايی كه از ايران به مقصد كشورهای خارجی حمل می گردد، بر اساس انواع شرايط فروش نياز به بيمه نامه صادراتی دارند. به موجب اين بيمه نامه كالای صادر شده از كشور ايران تا كشور مقصد تحت پوشش قرار می گيرد.
خطرات تحت پوشش در این بیمه‌نامه‌ها یکی از کلوزهای مندرج در زیر به انتخاب بیمه‌گزار است. کلوز A تمامی خطرها به جز استثنائات مندرج در آن را تحت پوشش قرار می‌دهد و کامل‌ترین نوع کلوز است. پس از آن به ترتیب کلوزهای B و C قرار دارد.
نام خطرهای تحت پوشش بیمه باربری وارداتی - صادراتی
کلوز A انستیتو بیمه‌گران لندن
کلوز B انستیتو بیمه‌گران لندن
کلوز C انستیتو بیمه‌گران لندن
کلوز C انستیتو بیمه‌گران لندن به انضمام عدم تحویل (+C)
خسارت کلی (Total Loss)
همچنین در صورت حمل کالا با موتورلنج و سایر شناورهای کوچک و متوسط، بیمهنامه مربوطه به دلیل اینکه این نوع حمل و نقل دارای ریسک بالایی است، با نرخ و شرایط ویژه‌ای صادر می‌شود. این نوع حمل معمولا بین بنادر داخلی کشور و یا بنادر داخلی با بنادر کشورهای حوزه خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر انجام می‌شود.
3) بیمهنامه باربری ترانزیتی:
"بیمه نامه باربری ترانزیت، بیمه نامه ای است که مبدا و مقصد حمل در داخل کشور قرار ندارد. خطرهای تحت پوشش این بیمه نامه مشابه بیمه باربری وارداتی-صادراتی است"
بیمهنامه باربری ترانزیتی را می‌توان به 2 دسته تقسیم‌‌بندی کرد:
- عبوری: کالای مورد بیمه از داخل کشور ایران عبور کند.
- غیرعبوری: کالای مورد بیمه از داخل کشور ایران عبور نکند.
در بیمه های باربری با توجه به گستردگی مجموعه خطراتی که ممکن است محموله بیمه شده را تهدید کند و به آن آسیب بزند و همچنین به منظور تعیین دقیق میزان تعهدات شرکت های بیمه در مقابل بیمه گزاران و استانداردسازی این موضوع کلوزهایی با عنوان "مجموعه شرایط بیمه گران کالا" توسط موسسه لویدز لندن طراحی و عرضه گردیده است که در تمام بازارهای جهانی بیمه به کار گرفته می شود. در ایران نیز شورای عالی بیمه در آیین نامه شماره 79 این شرایط را ترجمه نموده و به عنوان تنها مرجع رسمی در خصوص تعهدات بیمه گران در رشته بیمه باربری تعیین نموده است و تمامی بیمه های باربری صادراتی در کشور ایران بر اساس این شرایط صادر می شود.
این کلوزها عبارتند از B ،A و C که هر کدام از کلوزهای بیمه باربری تعدادی از خطرات را تحت پوشش قرار می دهد. که در این میان کلوز A بیشترین خطرات و کلوز C کمترین خطرات را تحت پوشش قرار می دهد و به همین دلیل کلوز A گرانتر از بقیه کلوزها است و افراد می توانند با توجه به نوع کالا و خطرات احتمالی که محموله آنها را تهدید میکند اقدام به خرید هر یک از کلوزهای بیمه باربری کنند.
شرايط بيمه حمل و نقل كالا براي پوشش باربری خارجی:
پوشش خطر بيمه شده كالا در شرايط C
آتش سوزی يا انفجار
به گل نشستن و زمين گير شدن، برخورد با كف دريا، غرق يا واژگون شدن كشتی يا شناور
واژگون شدن يا از ريل خارج شدن وسيله حمل زمينی
تصادف يا برخورد كشتی با شناور يا وسيله حمل ديگر با هر جسم خارجی به غير از آب
تخليه كالا در بندر اضطراری
فدا كردن كالا در جريان خسارت عمومی
به دريا انداختن كالا جهت سبك سازی كشتی
زيان همگانی و هزينه‌های نجات
مسئوليت مشترك در تصادف
علاوه بر خطرات فوق الاشاره در كلوز C می توان با دریافت حق بیمه اضافی، خطر عدم تحويل يك بسته كامل كالا طبق كلوز عدم تحویل انستیتو بيمه گران لندن تحت پوشش قرار گيرد. بنابراین در صورت درخواست بیمه گذار با درج کلوز زیر در شرایط خصوصی بیمه نامه، خطر عدم تحویل تحت پوشش قرار می گیرد.
کلوز عدم تحویل INSTITUTE NON-DELIVERY CLAUSES
عدم تحویل به حالتی اطلاق می گردد که یک یا چند بسته کامل کالای بیمه شده در جریان حمل و نقل به علت نامعلومی مفقود و به بیمه گذار تحویل نگردد.
اين بيمه نامه با توجه به خطرات محدود خود جزء بيمه نامه های ارزان قيمت محسوب می گردد كه معمولا" فقط برای برخی كالاها كه احتمال خسارت های جزئی آنها كمتر است به كار می رود مثلا" برای حمل تيرآهن، ورق فولاد و ...
پوشش خطرات بيمه شده كالا در شرايط B
كليه خطرهای بيمه شده در شرايط C و همچنين خطرهای زير، در شرايط B تحت پوشش قرار می گيرند:
زلزله، آتش فشان، صاعقه، به دريا افتادن كالا از روی عرشه كشتی
واژگون شدن يا از ريل خارج شدن وسيله حمل زمينی
ورود آب دريا، درياچه، رودخانه به كشتی، شناور، وسيله، كانتینر يا انباركالا
تلف كلی هر بسته كامل از كالا حين بارگيری يا تخليه از كشتی يا شناور
طبق آئین نامه شماره 8 شورایعالی بیمه، خطرات زير نيز در بيمه نامه های باربری با شرايط B به شرط درج عين خطرات زير در شرايط خصوصی بيمه نامه ها تحت پوشش می باشند.
"علاوه بر خطرات مندرج در شرايط B خسارات ناشی از عدم تحويل يك بسته كامل كالا، دزدی و دله دزدی، پارگی، قلاب زدگی، آبديدگی، روغن زدگی، زنگ زدگی، شكست، خراشیدگی و ضربه دیدگی، کج شدگی، ريزش و خسارت ناشی از كالاهای دیگر نيز تحت پوشش بيمه می باشد."
پوشش خطرهای بيمه شده كالا در شرايط A
كاملترين نوع پوشش بيمه‌ای، شرايط A است که بیشتر برای حمل کالاهای حساس و آسیب پذیر مورد استفاده قرار می‌گیرد. در اين پوشش تقريباً كليه خطرات احتمالی در جريان حمل تحت پوشش بيمه گران قرار خواهد گرفت. به جز استثنائاتی كه به برخی از آنها در ادامه اشاره می گردد.
استثنائات در شرايط A - B - C
تلف، آسيب و يا هزينه ناشی از سوء عمل ارادی بيمه گذار
نشست و ريزش عادی، كسر عادی وزن يا حجم و يا فرسودگی و پوسيدگی عادی مورد بيمه
تلف، آسيب يا هزينه ناشی از كافی نبودن يا نامناسب بودن بسته بندی يا آماده‌سازی مورد بيمه برای حمل (بسته‌بندی) مندرج که شامل بارچينی در كانتينر و ليفت وان نيز می شود. به شرط اينكه چنين عملی قبل از شروع بيمه كالا به وسيله بيمه گزار يا كاركنان وی انجام شده باشد.
تلف، آسيب يا هزينه ناشی از عيب ذاتی با ماهيت مورد بيمه
تلف، آسيب يا هزينه‌ای كه علت اساسی آن تاخير باشد، حتی اگر اين تأخير ناشی از خطرهای بيمه شده صورت پذيرد (به استثناء هزينه‌های قابل پرداخت در خسارت همگانی)
تلف، آسيب يا هزينه ناشی از ورشكستگی يا اعسار مالكان، مديران و اجاره‌كنندگان يا گردانندگان كشتی و يا قصور در انجام تعهدات مالی از طرف آنها
تلف، آسيب يا هزينه ناشی از كاربرد هر نوع سلاح جنگی كه با انرژی اتمی يا شكست، تركيب هسته‌ای و يا واكنش مشابه ديگری با نيرو و يا ماده راديواكتيو عمل نمايد.
مواردی كه به هيچ وجه تحت پوشش قرار نمی گيرد
آسيب يا هزينه‌های ناشی از عدم قابليت دريانوردی كشتی
نامناسب بودن كشتی، وسيله حمل، كانتينر و ... مشروط به اينكه بيمه‌گذار و كاركنان از اين موضوع اطلاع داشته باشند.
از بين رفتن كالا، آسيب ديدگی يا هزينه ناشی از جنگ، جنگ داخلی، بلوا و ...
توقيف، ضبط، مصادره، تصرف و يا اثرات ناشی از اين امور
آسيب يا هزینه‌های ناشی از عمل اعتصاب كنندگان، جلوگيری از ورود كارگران
خسارت كلی (Total Loss):
اين بيمه‌نامه خسارت مستقيم ناشی از آتش سوزی و يا غرق وسيله نقليه كه منجر به از بين رفتن كل محموله در يك مرحله می باشد را تحت پوشش قرار می دهد. تلف كلی می تواند واقعی يا فرضی باشد. تلف كلی واقعی زمانی تحقق می يابد كه مورد بيمه كاملاً از بين رفته و يا از تصرف بيمه گذار خارج شود. تلف كلی فرضی در صورتی است كه هزينه نجات و تعمير مورد بيمه خسارت ديده از ارزش واقعی مورد بيمه بيشتر شود.
اين نوع بيمه نامه در قديم به عنوان بيمه نامه های تشريفاتی و گمركی نيز ناميده مي شد چرا كه معمولاً محمولاتی كه تا گمرك بدون بيمه نامه حمل شده است و يا از بيمه نامه ای كه توسط شرکت های بیمه خارجی صادر شده بود استفاده گردیده است، با توجه به ماده 70 قانون تاسیس بیمه و بیمه گری و لزوم داشتن بیمه نامه ایرانی برای ترخیص کالا معمولاً صاحبان كالا از اين نوع بيمه نامه ابتياع می نمایند تا به دليل پائين تر بودن نرخ حق بيمه و به علت دارا بودن حداقل پوشش بيمه ای، هزينه كمتری را متحمل شوند.
4) بیمهنامه CMR
بیمه CMR که در زمره بیمه‌های مسئولیت قرار دارد، به خاطر رویه‌های اجرایی و قواعد و مقررات بین‌المللی حاکم بر آن که به بیمه‌های باربری بسیار نزدیک است، در اداره بیمه باربری صادر می‌شوند. بیمه CMR، بیمه مسئولیت مدنی شرکتهای حمل و نقل بین‌المللی است که به جابه‌جایی کالا از طریق جاده مبادرت می‌ورزند.
CMR مخفف عبارت فرانسوی Convention relative au contrat de transport international de Marchandises par Route به معنای «کنوانسیون قرارداد حمل‌ونقل بین‌المللی کالاها از طریق جاده» است. این کنوانسیون به منظور یکنواخت کردن شرایط حاکم بر قراردادهای حمل و نقل جاده‌ای کالا به خصوص اسناد مورد استفاده برای حمل بین‌المللی، مسئولیت حمل‌کننده و تنظیم روابط وی با فرستنده و گیرنده کالا، تنظیم و مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این بیمهنامه مسئولیت مدنی شرکتهای حمل و نقل بین‌المللی را که به جابه‌جایی کالا از طریق جاده مبادرت دارند، تحت پوشش قرار می‌دهد. در این بیمهنامه مسئولیت هرگونه خسارت وارده به تمام و یا قسمتی از کالا تا سقف ارزش کالای ثبت شده در راهنامه CMR (بارنامه‌های حمل جاده‌ای)، از زمانی که کالا در اختیار متصدی حمل قرار می گیرد، تحت پوشش است. سقف پرداخت خسارت در این بیمهنامه براساس کنواسیون CMR و یا توافق بیمه‌گر و بیمه‌گزار صورت می‌گیرد.
بر اساس کنوانسیون CMR اثاثیه منزل، محمولات پستی و جنازه تحت پوشش قرار نخواهد گرفت. ضمن این که معمولاً شرکتهای بیمه در قرارداد با متصدی حمل، استثنائات قرارداد را به موارد مورد نظر خود در عرف بیمه‌گری تسری می‌دهند. به عنوان مثال عدم بسته‌بندی، بسته‌بندی ناقص كالاها، خسارات ناشی از عمد و سوءنیت بیمه‌گزار، انرژی هسته‌ای و یا رادیواکتیو، جنگ، شورش، بلوا، اعتصاب و خراب‌کاری، ضبط و یا مصادره کالا، فلزات گرانبها، سنگ‌های قیمتی، پول و اسکناس، آثار هنری و تابلوهای نقاشی و مجسمه‌ها تحت پوشش قرار نمی‌گیرند.
قرارداد بیمه باربری به صورت (OPEN COVER):
OPEN COVER نوعی قرارداد کلی بیمه برای پروژه‌های بزرگ است که در آن ارزش کل پروژه مورد بیمه، مبادی خرید، نوع وسیله حمل و دیگر موارد (مندرج در پرسشنامه بیمه باربری) در قرارداد ذکر می‌شود و بیمه‌گزار بسته به اندازه پروژه مبلغی به عنوان سپرده به بیمه‌گر پرداخت می‌نماید و با دریافت سپرده و امضاء قرارداد توسط بیمه‌گر چون کالا به تدریج در یک یا چند سال حمل می‌شود، تمام حمل‌های تدریجی حتی اگر در زمان حمل از طرف فروشنده کالا و یا بیمه‌گزار به بیمه گر اعلام نشده و بیمه نامه نیز صادر نشده باشد بیمه‌گر خسارت احتمالی را پرداخت می کند.
بیمه کشتی
در بیمه کشتی خسارت های وارده به بدنه شناورها و مسئولیت مالکان آنها در برابر اشخاص ثالث پوشش داده می شود. بیمه بدنه و ماشین‌آلات شناورها بر اساس کلوزهای طراحی شده توسط انستیتو بیمه‌گران لندن ارائه می‌گردد. کلوزهای مذکور کاملاً استاندارد بوده و در تمامی موسسات بیمه‌ای معتبر دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرند. خطرهای تحت پوشش در این بیمه نامه شامل موارد زیر است:
آتش سوزی و انفجار
خطرات ناشی از حوادث دریایی و طوفان
به گل نشستن و یا برخورد با صخره
برخورد شناور بیمه شده با شناورهای دیگر
برخورد هواپیما یا وسایل مشابه و یا اشیایی که از آنها سقوط کند به مورد بیمه
برخورد مورد بیمه با وسایل نقلیه زمینی، حوضچه تعمیرات، تجهیزات و تاسیسات ساحلی
زمین لرزه، فوران آتشفشان یا صاعقه
حوادث ناشی از بارگیری، تخلیه یا جابجایی کالا
ترکیدن دیگ بخار، شکست شفت
زیان همگانی و هزینه های نجات
تفدیه (Jettisan) یا به دریا انداختن محمولات جهت نجات کشتی و مابقی کالاها
مسئولیت ناشی از تصادم: در صورتیکه کشتی بیمه شده با کشتی دیگری اعم از متحرک یا ثابت برخورد کند و بیمه گزار مسئول جبران خسارت شناخته شود موارد زیر قابل پرداخت می باشد:
تلف یا آسیب دیدگی کشتی یا محمولات آن و یا هر شی ء دیگر
تاخیر یا زیان معقول ناشی از عدم استفاده کشتی دیگر یا محمولات آن
سهم زیان همگانی، هزینه های نجات (قراردادی یا غیرقراردادی) کشتی دیگر و یا اموال آن
بيمه‌نامه‌های هواپيما
در ارتباط با هواپيما بيمه‌نامه های مختلفی به شرح زیر صادر می شود:
بيمه خسارات وارده به هواپيما Hull cover
چنانچه در اثر وقوع حادثه، هواپيما دچار خسارت جزئی شود و يا بطور كلی از بين برود، در اين صورت شركت بيمه خسارت وارده را طبق شرايط بيمه‌نامه و تا حدی كه در جدول مشخصات ذكر شده جبران می نمايد. در اين زمينه هزينه‌های فرود اضطراری و هزينه‌های نجات هواپيما نيز پوشش داده می شود.
مسئوليت مدنی در مقابل اشخاص ثالث Third Party Liability
چنانچه در اثر برخورد هواپيما و يا سقوط اشخاص و يا اشيائی از آن، خسارت مالی و يا بدنی به اشخاص ثالث وارد شود و بيمه‌گزار قانوناً مسئول شناخته شود، در اين صورت شركت بيمه خسارت وارده را تا حدی كه در بيمه‌نامه ذكر شده جبران مي نمايد. در اين ارتباط هزينه‌های دادگاه نيز قابل پرداخت است.
مسئوليت مدنی نسبت به مسافران Liability For Passengers
خسارت بدنی وارد به مسافران در حين سوار شدن به هواپيما و در مدتی كه در داخل هواپيما هستند و همچنين در هنگام پياده شدن، تحت عنوان بيمه مسافران، در بيمه‌نامه پوشش داده می شود. در اين زمينه برای هر مسافر حد غرامتی در نظر گرفته می شود و بعضاً تابع كنواسيون‌هاي بين‌المللی است. علاوه بر آن بار هر مسافر نيز بيمه می گردد. چنانچه بار گم شود و يا اشتباهاً به جای ديگری ارسال شود، شركت بيمه خسارت آن را تا حدی كه در بيمه‌نامه قيد شده می پردازد.
بيمه خدمه Crew Personal Accident Insurance
افرادي كه در هواپيما ارائه خدمات می نمايند شامل خلبان، مهمانداران و غيره در اين بيمه نامه تحت پوشش قرار می گيرند و برای هر كدام حد غرامتی در نظر گرفته می شود. چنانچه در اثر سانحه هوايی فوت و يا مجروح شوند، شركت بيمه غرامت فوت و يا هزينه بيمارستانی را جبران خواهد نمود.
بيمه فرانشيز Deductible Insurance
با توجه به اينكه در بيمه بدنه هواپيما فرانشيز قابل توجهی در نظر گرفته می شود، اين فرانشيز نيز قابل بيمه كردن می باشد.
بيمه از دست دادن گواهينامه Loss Of License Insurance
سلب اجازه پرواز يا از دست دادن گواهينامه بعلت بيماری خلبان، نقص عضو و ساير موارد نيز يكی از مواردی است كه قابل بيمه شدن است و ذينفع آن خلبان می باشد. اين بيمه‌نامه بصورت انفرادی و گروهی قابل ارائه است.
نرخ بیمه باربری
بسته به نوع کالا، بسته بندی، وسیله حمل، نوع خرید، مبادی ورودی، مقصد، مبدا، کلوز بیمه باربری و پوشش های انتخاب شده، نرخ بیمه باربری در شرکتهای بیمه اعلام می گردد. بعد از انتخاب کلوزهای بیمه باربری و اعلام نرخ بیمه باربری از سوی شرکتهای بیمه کافیست که نرخ بیمه باربری در سرمایه ریالی کالا ضرب گردد. فرمول محاسبه حق بیمه باربری کالا به این منوال محاسبه می‌گردد.
اصطلاحات بیمه باربری
وسيله حمل:
وسيله حمل از موارد بسيار مهم در بيمه‌های باربری است كه معمولاً به كشتی، هواپيما، كاميون، قطار و ... يا تركيبی از آنها اطلاق می شود.
مورد بيمه:
كالايی است كه مشخصات دقيق آن از نظر وزن، تعداد، كيفيت، ماهيت، و ... با استفاده از اطلاعات مندرج در پروفرما در بيمه‌نامه درج می شود.
Lighter Aboard Ship) - LASH):
نوعی کشتی است که تعدادی بارج و یا سایر شناورهای مشابه حاوی بار را بر روی عرشه کشتی خود حمل می نماید.
بوژی (Bogie):
نوعی تریلر دارای محورهای متناسب با میزان بار است و برای حمل بارهای بسیار سنگین بکار می‌رود که با توجه به وزن محموله تعداد محورها کم و یا زیاد خواهد شد.
لندینگ کرافت (Landing Craft):
یک شناور دریایی است که معمولأ وظیفه آن جابجایی خودرو است. اغلب این شناورها دارای دری در جلوی شناور هستند که با باز شدن، تبدیل به یک سطح شیبدار شده و عمل بارگیری و تخلیه از طریق آن انجام می‌شود.
بارج (Barge):
دوبه یا بارج شناوری است که برای حمل و نقل حجم نسبتا زیادی از کالا یا مواد بر روی آب به کار می‌رود. از دوبه برای حمل اشیای بزرگ یا میزان زیادی از کالا استفاده می‌شود. بیشتر دوبه‌ها را در کانال‌ها و رودها به کار می‌برند. دوبه معمولاً موتور ندارد که در این صورت بارجهای بدون موتور توسط یدک کش کشیده می شوند.
کشتی رو-رو (RO-RO):
نوعی کشتی که مجهز به سکوی مخصوص (Ramp) در قسمت پهلو یا جلو و عقب می باشد و وسایل نقلیه حامل بار و مسافر می توانند مستقیماً با چرخ خود به آن وارد یا خارج شوند.
کشتی طبقه بندی شده (Classified Ship):
کشتی طبقه بندی شده عبارت است از هر کشتی که دارنده گواهی طبقه بندی معتبر باشد.
گواهی طبقه بندی کشتی (Class Ship Certificate):
یک نوع گواهی مخصوص است که توسط موسسات رده بندی مجاز و به منظور تعیین میزان قابلیت دریانوردی کشتی صادر می گردد.
طبقه بندی کشتی (Ship Classification):
منظور از طبقه بندی شرایطی است که کشتی های حامل کالا می بایـست دارا باشند و این شرایط معمولا توسط موسسات معتبر بین المللی که مورد قبول انستیتوی بیمه گران لندن می باشند کنترل می شود.
کشتی‌های ترامپ (Tramp Ships):
این کشتی‌ها در مسیر منظمی فعالیت نمی‌کنند و محموله را به هر نقطه‌ای که صاحب کالا بخواهد حمل می‌کنند.
کشتی‌های لاینر (Liner Ships):
این کشتی‌ها تحت ضوابط خاصی در خطوط معین و با برنامه منظم فعالیت می‌کنند.
کشتی چارتر (Charter Ship):
کشتی ای است که به صورت اجاره ای کار می کند. این اجاره می تواند به صورت سفری یا زمان مشخص باشد.
گواهی بازرسی کالا در مبدأ (INSPECTION CERTIFICATE):
سندی است که توسط شرکت بازرسی کننده در زمان حمل صادر می گردد. در گواهی بازرسی کالا اطلاعات مربوط به خریدار و فروشنده، شماره اعتبار اسنادی، نام گشایش کننده اعتبار، نام و نوع وسیله حمل، مبدأ و مقصد، شرح کالا، علامات و مشخصات بسته بندی، طریقه نمونه برداری و آزمایش، کیفیت و کمیت کالا، مکان و تاریخ بازرسی و ... درج می گردد.
گواهی مبدأ (CERTIFICATE OF ORGIN):
گواهی مبدأ سندی است که نام کشور سازنده و مشخصات کالای خریداری شده را شامل می شود. این سند در بیشتر موارد توسط اتاق های بازرگانی کشورها صادر می گردد و فروشنده در زمان حمل کالا آن را به بانک ارائه می دهد.
صورت بسته بندی (PAKING LIST):
سندی است که به طور مشروح مشخصات بسته بندی را نشان می دهد و مندرجات آن شامل نوع کالا، وزن خالص و ناخالص، محتویات هر بسته از نظر نوع تعداد و وزن می باشد.
عدم تحویل (Non Delivery):
عدم تحویل کالا به حالتی اطلاق می شود که کل کالای بیمه شده یا یک قسمت از آن (یک یا چند کارتن، بسته یا بندل) در مسیر حمل و نقل به دلایل نامعلومی مفقود شده و در مقصد مندرج در بیمه نامه به بیمه گذار تحویل نگردد.
ترانسشیپمنت (Transshipment):
به انتقال كالا از روی يك وسيله حمل به روی وسيله حمل ديگر گفته می شود. این نوع نقل و انتقال بیشتر در حمل و نقل ترکیبی رایج است که در آن از وسایل نقلیه مختلف از جمله کشتی، هواپیما، قطار، کامیون، تریلر و سایر وسایل برای ارسال کالا به مقصد استفاده می‌شود. جریان انتقال غالباً با تخلیه و بارگیری مجدد همراه بوده و به دو شکل انتقال مستقیم و انتقال غیرمستقیم می‌باشد.
پارتشیپمنت (Part Shipment):
حمل به دفعات را مشخص می کند. يعنی فروشندگان كالا قادر خواهند بود كالا را در چندين مرحله تحويل خريدار نمايند، به عبارت دیگر اینکه کالای مورد بیمه می تواند طی چند پارت از مبدا به مقصد مندرج در بیمه نامه حمل گردد.
توتال لاس (Total Loss):
خطرات بیمه شده فقط تلف شدن کامل مورد بیمه در یک مرحله بر اثر آتش سوزی، غرق شدن و سقوط هواپیما را دربر می گیرد. این بیمه نامه فقط تا رسیدن به مبادی ورودی کشور مقصد اعتبار دارد.
اینکوترمز (Incoterms):
منظور از “اینکوترمز” مجموعه‌ای از قوانین و مقررات بین‌المللی برای تفسیر اصطلاحات مهم مورد استفاده در قراردادهای تجارت خارجی است که توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) و به منظور رفع ابهامات ناشی از تفسیرهای گوناگون از اصطلاحات مشابه در کشورهای مختلف تهیه و بهنگام می گردد.
کالای متروکه (Abandoned Merchandise):
کالاهایی است که مدت توقف قانونی آنها در اماکن گمرکی یا انبار اختصاصی پایان یافته و به دلیل گوناگون از جمله بلاصاحب ماندن، بی‌استفاده ماندن و یا از رده خارج شدن ترخیص نشده باشد.
پروفرما (Proforma):
سند خریدی است که فروشنده کالا از مبدأ به عنوان پیشنهاد فروش، با تعیین ارزش کالا و شرایط فروش و حتی شرایط حمل صادر میکند. پروفورما را پیش فاکتور نیز می‌گویند.
مانیفست (Manifest):
فهرست محصولات یک وسیله حمل (کشتی، هواپیما، قطار، یک کاروان کامیون) را می‌گویند که بیشتر از یک بارنامه دارند. در فارسی می‌توان آن را فهرست کل کالا خواند که حاوی ریز کلیه بارنامه‌های مربوط به محموله است.
بارنامه (Bill Of Lading):
بارنامه اوراق بهاداری است که از طرف موسسه حمل و نقل صادر می گردد و در آن نام و مشخصات کالا، نام و آدرس گیرنده و فرستنده کالا، میزان کرایه حمل، مشخصات، تعداد و وزن کالا قید می گردد. بارنامه به منزله قرارداد حمل، رسید دریافت کالا و سند مالکیت آن است.
اعتبار اسنادی (Letter Of Credit):
قراردادی است که به موجب آن بانک گشایش کننده اعتبار متعهد می‌شود که به دستور و به حساب خریدار کالا پس از دریافت مدارک معین (اسناد حمل)، وجه کالا را به حساب بانک پرداخت کننده که نماینده فروشنده می باشد واریز نماید و به این ترتیب انجام مبادلات و معاملات بین المللی تسهیل می گردد. اعتبار اسنادی را به اختصار LC نیز می گویند.
عدم النفع:
در بیمه باربری بیمه گذار می‌تواند 10% ارزش کالا خود را به عنوان ارزش اضافی در نظر بگیرد. بدین ترتیب اگر خسارت صورت بگیرد تا درخواست دوباره کالا و رسیدن آن بدست بیمه گذار ضرر مالی بیمه گزار جبران گردد. این عدم النفع در بیمه باربری عنوان می‌شود.
زیان همگانی:
یکی از اصول قانون دریانوردی است که بر پایه آن همه طرف‌‌های دخیل در یک سفر دریایی، در هرگونه خسارتی که با قربانی کردن داوطلبانه بخشی از کشتی یا کالاهای آن به منظور نجات از موارد اضطراری صورت گرفته، به تناسب سهیم هستند.
بیمه اتکایی (Reinsurance):
قرارداد واگذاری که به موجب آن شرکت بیمه بخشی از تعهدات بیمه‌ای مازاد بر ظرفیت مالی و فنی خود را مجدداً نزد شرکت یا شرکتهای بیمه دیگر (شرکتهای بیمه اتکایی) بیمه می‌نمایند.
اینکوترمز (Incoterms) چیست؟
اینکوترمز یک کلمه مرکب است که از ترکیب سه کلمه انگلیسی International Commercial Terms به معنی اصطلاحات بین‌المللی بازرگانی تشکیل شده است و به صورت گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. این اصطلاحات برای تفکیک هزینه‌ها و مسئولیت ها بین فروشنده و خریدار استفاده می‌شوند.
اینکوترمز به مسائل مرتبط با حمل کالا از فروشنده به خریدار پاسخ می‌دهد. مسائلی شامل حمل کالاها، ترخیص کالاها، واردات و صادرات کالاها، اینکه چه کسی مسئول پرداخت می‌باشد و اینکه ریسک جابجایی و انتقال کالا در مراحل مختلف حمل بر عهده چه کسی می‌باشد. اصطلاحات مختلف اینکوترمز معمولاً با ذکر مکان های جغرافیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد نه عناوین مرتبط با جابجایی. اینکوترمز توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی International Chamber Of Commerce تهیه و تدوین شده است. اینکوترمز به چهار گروه D-C-E-F با اصطلاحات وابسته به هر گروه تقسیم شده است.
اینكوترمز مجموعه ای از مقررات بین المللی برای تفسیر اصطلاحات رایج مورد استفاده در تجارت بین المللی است تا از چندگانگی تفسیر این اصطلاحات در كشورهای مختلف جلوگیری شود. خریداران و فروشندگان کالاها و به عبارت بهتر واردکنندگان و صادرکنندگان کالا برای ساده شدن روابط و مشخص شدن مسئولیت ها در تقابل با یکدیگر از این مقررات متحدالشکل استفاده می نمایند.
سه کاربرد اصلی اینکوترمز
تعیین حدود مسئولیت و وظایف خریدار و فروشنده
نحوه تقسیم هزینه ها
تعیین نقطه انتقال مسئولیت (ریسک)
کاربرد اینکوترمزها در بیمه های باربری
در بیمه های باربری برای تشخیص نقطه انتقال ریسک به بیمه گذار و مولفه های تشکیل دهنده ارزش مورد بیمه از اصطلاحات اینکوترمز استفاده می شود.
